Det norske alfabetet – specyficzny norweski alfabet (2 część)

Zdecydowana większość Polaków, którzy zamieszkali w Norwegii wcześniej czy później zmierzy się z barierą językową. I chociaż w tym kraju prawie wszędzie można mówić po angielsku, obcokrajowcy chcą mówić w tym języku, w którym mówi ludność danego kraju. Ponadto niektórzy emigranci przyjeżdżają do Norwegii z brakiem lub z bardzo słabą znajomością języka angielskiego, dlatego język norweski jest dla nich nie zaletą, ale koniecznością. Aby pokonać tę barierę – kontyuujemy naukę wymowy norweskich liter.

Samogłoski (Vokaler)

W języku norweskim samogłoski mogą być długie albo krótkie. Samogłoski nieakcentowane zawsze są krótkie. Samogłoski akcentowane najczęściej bywają długie wtedy, gdy po nich idzie nie więcej niż jedna spółgłoska, a krótkie – gdy po nich idą dwie lub więcej spółgłosek (jednakowych bądź różnych).

Na przykład, w słowach „ta“ i „tak“ samogłoska „a“ będzie długa, bo po niej idzie nie więcej niż jedna spółgłoska, a w słowach „takk“ i „tante“ „a“ będzie krótkie, bo po nim idą dwie spółgłoski. W transkrypcji długość samogłosek jest oznaczana dwukropkiem, a spółgłosek – geminatą (spółgłoską podwojoną), otóż wymowa tych słów jest zapisywana w następujący sposób:

ta [ ta: ] brać/wziąć

tak [ ta:k ] dach/sufit

takk [ takk ] dziękuję

tante [ 'tantə ] ciocia

Wążnie jest pamiętać, że na końcu słowa nigdy nie piszemy podwojonego –mm, dlatego w tych przypadkach, gdy po akcentowanej samogłosce na końcu wyrazu napisane jedno –m, musimy nauczyć się na pamięć, czy samogłoska powinna być długa, czy krótka. Na przykład, w słowie „problem“ samogłoska „e“ będzie długa, tzn. będziemy wymawiali [ pru‘ble:m ], a w słowie „program“ samogłoska „a“ – już krótka, wymawiamy [ pru‘gramm ], tak jakby było napisane podwojone –mm.

Istnieje i więcej wyjątków. Na przykład, samogłoski spójników, cząsteczek, jak również zaimków często są wymawiane krótko, mimo że po nich idzie tylko jedna spółgłoska, ponieważ takie słowa, wymawiając zdanie lub zwrot, najczęściej są nieakcentowane – na przykład:

han [ hann ] on

hun [ hʉnn ] ona

men [ menn ] ale

hvis [ viss ] jeżeli

„a“ wymawiamy bardzo podobnie jak i polskie „a“

Kari [ 'ka:ri ] Kari (imię żeńskie)

Anne [ 'annə ] Annė (imię żeńskie)

Samogłoska „e” jest wymawiana podobnie jak polskie „e” lub słabe „e” w pozycji nieakcentowanej:

lese [ 'le:sə ] czytać

reparere [ rəpa're:rə ] naprawiać

PC [ 'pe:sə ] komputer osobisty

TV [ 'te:və ] telewizja

Czasem przed literą „r” „e”  wymawiamy jak polskie „ia“(æ):

er [ æ:r ] jest

her [ hæ:r ] tutaj

der [ dæ:r ] tam

Bergen [ 'bærgən ] Bergen (drugie pod względem wielkości miasto Norwegii)

verre [ 'værrə ] gorzej

Nieakcentowane „e“ jest wymawiane jak obniżony dźwięk [ ə ].

„i” wymawiamy jak polskie „i”, tylko nieco dłuższe lub nieco krótsze:

fin [ fi:n ] świetny/miły/ładny

finn [ finn ] odnajdź

„o“ wymawia się jak polskie „u” albo jak polskie „o”:

sol [ su:l ] słońce

bok [ bu:k ] książka

sko [ sku: ] but

skole [ 'sku:lə ] szkoła

ost [ ust ] ser

rom [ rumm ] pokój

sove [ 'so:və ] spać

klokke [ 'klokkə ] zegarek

komme [ 'kommə ] przyjść/przybyć

Ta samogłoska musi być wymawiana jak długie „iu” bardzo lekko przyotwierając usta. W takim przypadku wymowę oznaczamy przekreśloną literą „u― [ ʉ ]:. „u” wymawia się również jak krótkie „iu”.

hus [ hʉ:s ] dom

hun [ hʉnn ] ona

agurk [ a'gʉrk ] ogórek

Bądź jak krótkie „u”:

ung [ uŋŋ ] młody

tung [ tuŋŋ ] ciężki

dum [ dumm ] głupi

„y“ będziemy wymawiać nieco niezwykle, jak coś pomiędzy polskimi dźwiękami „y” oraz „i”. Ten dźwięk może być wymawiamy jak długie „iu/i” lub  jak krótkie „iu/y”, wyciągając usta do przodu:

hybel [ 'hy:bəl ] kawalerka

lys [ ly:s ] jasny

lyst [ lyst ] chęć/pragnienie

„æ ” wymawia się bardziej otwarcie niż polskie „ia”, podobnie jak w angielskim słowie bag:

være [ 'væ:rə ] być

lære [ 'læ:rə ] uczyć się

Czasami litera „æ“ może być wymawiana jak [ e ], np.:

hæl [ he:l ] pięta/obcas

væske [ 'veskə ] ciecz/płyn

kjæledyr [ 'çe:lədy:r ] zwierzątko domowe

„ø” wymawia się jak niemieckie [ ö ], nieco bardziej zamknięcie niż polskie „io” w słowie „ziomek”:

gjøre [ 'jø:rə ] robić

spørre [ 'spørrə ] pytać

„å“ wymawia się zawsze jak polskie [ o ]

år [ o:r ] rok

mål [ mo:l ] cel/(sport. bramka)

også [ 'osso ] również

Dwugłoski (Diftonger)

W języku norweskim najczęściej są spotykane nstępujące dwugłoski:

„ai“ wymawiamy tak samo, jak piszemy:

mai [ mai ] maj

hai [ hai ] rekin

ei, eg  wymawia się [ æi ] :

hei [ hæi ] cześć

sei [ sæi ] dorszyk polarny

seile [ 'sæilə ] żeglować

regne [ 'ræinə ] padać (o deszczu)

tegne [ 'tæinə ] rysować/kreślić

„au“  wymawia się [ æʉ ]

au [ æʉ ] aj/oj

sau [ sæʉ ] owca

øy, øg , wymawia się[ øy ]

øy [ øy ] wyspa

høy [ høy ] wysoki

løgn [ løyn ] kłamstwo

døgn [ døyn ] doba

W następnej części pomówimy o wymowie spółgłosek :)

Jeżeli nie widziałeś 1 części: Det norske alfabetet – specyficzny norweski alfabet (1 część)

Już wkrótce: Det norske alfabetet – specyficzny norweski alfabet (3 część)